Yayına hazırlayan: Arda Karapınar, (Tedavi aktivisti, Topluluk yazarı)
Güncelleme tarihi: Ocak 2023
(Türkiye’nin #hivbilgisi sağlayıcısı ve kaynağı www.kirmizikurdele.org ve @redribbontr sosyal medya hesaplarındaki #hivbilgisi içerikleri ve tüm içerikler KAYNAK GÖSTERMEK ŞARTIYLA herkesin paylaşımına açıktır. Paylaşımlarınızda web-sitemizi kaynak göstermenizi/mention/etiket vb. yapmanızı rica ederiz. Bunlar dışında özel olarak izin sormanıza gerek yoktur.
HIV ve onun yol açtığı AIDS, Antiretroviral ilaçların (ART) yaygın kullanımı ile beraber, ölümcül bir hastalık olmaktan çıkıp kolaylıkla yönetilebilen bir duruma dönüşeli yaklaşık 30 yıl oluyor.
Düzenli HIV ilaç tedavisi (ART) kullanımı ile kandaki HIV miktarının baskılanarak (viral baskı/viral baskılanma) B (belirlenemeyen) seviyeye indirilmesi HIV biliminin bu gelişiminin doğal bir getirisi.
Yani HIV ilaç tedavisine (ART) bağlı kalmak, viral baskılanma ve B (belirlenemeyen) seviyeye ulaşmak bakımından da hayati önem taşıyor. Bu #hivbilgisi yazımıza da kaynak olan *NIAID’ın yapmış olduğu kapsamlı araştırmalara göre, sürekli viral baskı sadece HIV ile yaşayan bireylerin sağlıklı yaşamalarına sağlamakla kalmıyor, ayrıca virüsün cinsel yolla HIV negatif partnere bulaşmasını da tamamen engelleyerek konuyu önemli bir halk sağlığı argümanı haline getiriyor (Bkz: Belirlenemeyen = Bulaştırmayan B=B)
(*ABD Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü)
1- Viral baskı/baskılanma nedir?
ART, HIV’in kendini kopyalayarak çoğalmasını engelleyen bir ilaç tedavisi yöntemidir. HIV ile yaşayan bir birey HIV ilaç tedavisine (ART) başladığında, kandaki virüs sayısı da (viral yük) düşmeye başlar. ART doktor tarafından reçete edildiği gibi kullanıldığı sürece, neredeyse tüm HIV ile yaşayan bireylerde, tedaviye başladıktan sonraki en geç 6 ay içerisinde viral yük belirlenemeyen seviyeye düşer (bazı bireylerde, farklı sebeplerden dolayı direnç söz konusu olabilir ve belirlenemeyen seviyeye ulaşmak biraz daha uzun zaman alabilir). HIV tedavisine devam etmek demek, belirlenemeyen seviyeyi korumak, yani sürekli viral baskılanmayı sağlamış olmak demektir.
2- Sürekli B (belirlenemeyen) seviyede olmak ne demek?
HIV’i baskılamak için, reçete edildiği şekliyle düzenli olarak HIV tedavisi ilaçları(ART) kullanmak, HIV pozitif bir bireyi “belirlenemeyen” viral yük seviyesine ulaştırır. Eğer bir HIV pozitif birey, ART kullanımına bağlı viral baskı sonrasındaki en az 6 ay süresinde viral yükünü belirlenemeyen seviyede korumuşsa, bu duruma “sürekli B (belirlenemeyen) seviye” denir. Bu sebeple, sürekli belirlenemeyen seviyede kalmak için, HIV tedavisi ilaçlarının mutlaka düzenli olarak alınması gerekir.
3- Belirlenemeyen seviye vücudumda HIV artık yok mu demek?
Hayır.
Açıklamak gerekirse; Her ne kadar viral yükünüz belirlenemeyen seviyede olsa da ve siz düzenli HIV tedavisi ilaçları (ART) kullanımıyla sürekli belirlenemeyen seviyenizi koruyor olsanız da, virüs vücudunuzda viral rezervuar denilen az sayıdaki hücrenin içerisindeki varlıklarını uyku halinde sürdürmektedir.
HIV tedavisinde doz atlama, ilaç kullanımına ara verme ya da sonlandırma gibi durumlarda virüs aktif hale geçebilmekte ve kendisini kopyalayarak çoğalmaya yeniden başlamaktadır.
Bu da viral yükün yeniden belirlenebilen(saptanabilen) seviyeye çıkmasına neden olur. Bu sebeple HIV ilaç tedavinize asla ama asla ara vermemeniz ve doktorunuzun belirtiği şekilde düzenli kullanmanız çok önemli ve gereklidir.
4- Belirlenemeyen seviyede olmanın, benim cinsel partnerime/eşime HIV bulaştırmamamla ne alakası var?
Sıklıkla tekrar ettiğimiz gibi; HIV tedavisi ilaçları reçete edildiği şekilde düzenli olarak kullanan ve belirlenemeyen seviyesini koruyan HIV pozitif bireyler, HIV negatif eşlerine/partnerlerine cinsel yolla -kondomsuz ilişkilerde bile- HIV bulaştıramazlar.
Bu konuda, eşlerden birinin HIV pozitif, diğerinin HIV negatif olduğu çiftlerin katıldığı 4 geniş katılımlı uluslararası araştırmanın (HPTN 052, PARTNER, Opposite Attract ve PARTNER 1-2) sonuçlarına göre kondom ve PrEP-TÖP gibi korunma araçlarını kullanmadan, yani kondom kullanılmadan gerçekleşen anal ve vajinal cinsel ilişkilerde “SIFIR'' bulaşı tespit edilmiştir.
Yani Dr. Fauci'nin de söylediği gibi risk SIFIR”dır!
(Yukarıda bahsedilen bilimsel çalışmalar hakkında #hivbilgisi yazıları için burayı tıklayın)
5- HIV ilaç tedavisine (ART) başladıktan sonra, ortalama ne kadar zaman sonra cinsel yolla virüsü bulaştırma riski sıfıra düşmektedir?
Yapılan araştırmaların sonuçlarına göre, ART kullanmaya başlayan bir HIV pozitif bireyin ortalama 6 ay sonra cinsel yolla HIV bulaştırma risklerini sıfır olduğu bilimsel açıdan kanıtlanmıştır.
HIV tedavisine başlayan bireylerin büyük bir çoğunluğu, tedaviye başlamalarından sonraki 6 ay içerisinde belirlenemeyen seviyede viral yüke sahip olmakta ve bu her HIV pozitif bireye takip amaçlı düzenli olarak yapılan HIV RNA testi ile doğrulanmaktadır. Eğer bir HIV pozitif bireyin düzenli ART kullanımı ile HIV RNA testi sonucu sürekli belirlenemeyen seviyedeyse ve düzenli ilaç kullanmaya devam ederek sürekli belirlenemeyen seviyeyi koruyorsa, artık burada cinsel yolla bir HIV bulaşısı olmasından söz edilmemektedir.
6- HIV ilaç tedavisini bırakırsam ne olur?
HIV ilaç tedavisi bırakıldığında, viral yük yine eski seviyesine ve belki daha yükseklere çıkar ve virüsü yeniden cinsel yolla bulaştırabilir hale gelirsiniz.
Araştırmalarda, HIV tedavisine hiçbir şekilde ara vermemenin ya da bırakmamanın, virüsü bulaştırma riskini ortadan kaldırdığı gözlemlenmiştir. Tedaviye ara vermek ya da bırakıp sonra tekrar başlamak gibi önerilmeyen eylemler aynı zamanda virüsün direnç kazanması ve kullanabileceğiniz ilaç seçeneklerinin de azalması anlamana gelebilir.
Bu sebeple, doktorunuzun reçete ettiği şekilde HIV ilaçlarınızı düzenli olarak kullanmanız ve asla ama asla tedavinize ara vermeminiz gerekmektedir. Eğer çeşitli sağlık sorunları yaşıyorsanız ya da ilaç tedavinize tıbbi sebepler dolayısıyla ara vermeniz gerekiyorsa, ve daha olası pek çok durumda, mutlaka bu durumunuzu doktorunuza bildirin ve farklı seçeneklerin değerlendirilerek tedavi sürekliliğinizin sağlanması için doktorunuzun görüş ve önerilerine başvurun.
7- Sürekli B (belirlenemeyen) seviyede olduğumdan emin olmak için hangi sıklıkta viral yük testi yaptırmam gerekir?
Güncel tedavi kılavuzlarına göre genel olarak viral yük her 3-6 ayda bir ölçülmeli ve not edilmelidir. Ancak sürekli belirlenemeyen seviyede olan HIV ile yaşayan bireylerin, doktorlarının önerisi ile bu süre daha da - örneğin yılda bir-uzatılabilir. Eğer sürekli belirlenemeyen seviyedeyseniz ve bu seviyeyi korumak istiyorsanız, doktorunuzun önerilerine dikkat etmek ve HIV ilaç tedavisini kesintisiz bir biçimde sürdürmek çok önemlidir.
8- Viral sıçrama (blips) nedir?
Zaman zaman, ilaçlar aksatılmadan ve doktorun belirttiği şekilde kullanıyor olsa da viral yükün küçük de olsa belirlenebilir seviyeye çıkıp sonra tekrar belirlenemeyen seviyeye indiği görülebilir. Bu duruma “viral sıçrama” deniliyor.
Viral sıçrama, sık görülen tıbbi bir durumdur ve asla HIV tedavisinin başarısız olduğu anlamına gelmez. Bu viral sıçramalara neyin neden olduğu konusunda ciddi araştırmalara devam edilmektedir.
9- Partnerimle olası HIV bulaşı riski konusunda nasıl konuşabilirim?
HIV ile yaşayan bireylerin HIV tedavisine düzenli olarak devam ettikleri ve belirlenemeyen seviyede oldukları sürece virüsün cinsel yolla bulaştırılma ihtimalinin SIFIR olduğunu daha önce defalarca kez belirtmiştik. Ancak burada şu detayı da eklemek isteriz: Eğer düzenli bir ilişkiniz varsa, ve siz ya da partneriniz tedavi altındaki bir HIV pozitif bireyseniz, tedaviye bağlılıktaki en önemli etkenlerden biri de, ilişkinin tedavi bağlılığına olan etkisini anlamaktır. Yani siz sevdiğiniz kişinin sağlığına özen gösterdikçe, tedavi bağlılığına da o kadar katkı sağlamış olacaksınız.
Ancak yine de ileri korunma yöntemleri ile kendinizi daha güvenli hissetmek isterseniz, PrEP(TÖP - Temas Öncesi Profilaksi) seçeneğini göz önünde bulundurabilirsiniz.
PrEP-TÖP ile ilgili detayları burayı tıklayarak öğrenebilirsiniz.
10- Sürekli B (belirlenemeyen) seviyedeyim. HIV dışında, cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonları kafama takmama gerek yok diyebilir miyim?
Dersiniz ama demeseniz iyi. Çünkü bu tamamen bilim dışı, pratiklere aykırı ve yüksek riskli bir tutum olur.
HIV ilaç tedavisi sizin yalnızca HIV viral yükünüzü baskılamaya ve HIV'i cinsel yolla bulaştırmanızı engellemeye yarar. Aynı şekilde PrEP/TÖP'de sizi yalnızca HIV’e karşı korumaktadır. Eğer HIV tedavisi altındaysanız veya HIV’den korunmak için PrEP kullanıyorsanız, diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı hala korunmasız olabilirsiniz.
Bu sebeple Hepatit B, Hepatit C, HPV, bel soğukluğu, frengi ve cinsel yolla bulaşabilen diğer enfeksiyonlardan kendinizi korumak için kondom kullanımının sürekliliği en az her zamanki kadar önemlidir. www.kirmizikurdele.org
#hibvbilgisi sağlayıcısı ve kaynağı
#hivhakkindahersey
Kaynak: NIAID Yazı ilk kez Nisan 2019'da www.kirmizikurdele.org'de yayınlanmıştır.