Yayın tarihi: Mayıs 5, 2021 Yayına hazırlayan: Doç. Dr. Mehmet Serdar Kütük #UzmanindanHIV
#hivhakkindahersey temasıyla Türkiye'nin *en çok başvurulan, güvenilir #hivbilgisi kaynağı www.kirmizikurdele.org'de harika bir #hivbilgisi yazısı.
Uzmanından fakat sadece uzmanlara değil, konuyla ilgilenen ve bilgilerini güncellemek, geliştirmek isteyen herkese hitaben hazırlanan bu yararlı #hivbilgisi yazısı için, Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı, Doç, Dr. M. Serdar Kütük'e sizler adına teşekkür ederiz.
Gebeliğin tetiklediği *hipertansif hastalıklar ne demektir?
Gebeliğin tetiklediği hipertansif hastalıklar (GTH), hamileliğin beşinci ayından sonra ortaya çıkan, tansiyon değerlerinde yükselikten, gebelik zehirlenmesi (preeklamksi) ve gebelik nöbetlerine (eklampsi) kadar değişen bir yelpazede, klinik seyir gösterebilen bir tablodur.
GTH'nin en tipik şekli olan ve gebelik zehirlenmesi olarak da bilinen preeklampsi, hamileliğin ikinci yarısından sonra tansiyon değerlerinin yükselmesi ve buna eşlik eden yaygın ödem, idrarda protein çıkışı ve/veya diğer organ sistemlerinde izlenen bozukluklar olarak tanımlanır.
Özellikle şiddetli formları, erken doğum, annenin yoğun bakımda kalması, anne ve bebek ölümlerinin en sık nedenlerinden biridir. GTH hakkında daha fazla fikir edinmek istiyor ancak tıbbi kitapların ağır dili ve karmaşık terminolojisinden çekiniyorsanız sizin için keyifli bir alternatif okuması önerebiliriz. Halide Edip Adıvar’ın Sinekli Bakkal romanının baş kahramanı Rabia’nın başına gelen şey burada bahsettiğimiz hastalık olan preeklampsidir.
*Hipertansif hastalıklar nedir?
Hipertansiyon, kan basıncının normalden yüksek olduğu durumlara denilir. Kan basıncı, pratiklik açısından, en sık manşon tansiyon aletleri ile ölçülür ve büyük/küçük kan basıncı olarak ifade edilir. Bu değerlerin sürekli şekilde, 140/90 mm Hg üzerinde olması durumunda hipertansiyon hastalığı söz konusu olabilir.
Gebelikte HIV ilaç tedavisi (ART, Anti-Retroviral Tedavi) neden önemlidir?
*www.kirmizikurdele.org'yi düzenl takip edenlerin çok iyi bildikleri üzere, gebelikte rutin HIV taranması, kombine ART tedavi ile viral yükün azaltılması ve emzirmenin başlatılmaması sayesinde HIV pozitif anneden bebeğe HIV bulaşısı riski %1'in altına kadar düşürülmüş, elde edilen başarılar, çocukluk çağı HIV hastalığının eradikasyonu (ortadan kaldırılması) umudunun yeşermesine yol açmıştır (1).
Yukarıda bahsedilen stratejinin etkin olabilmesi için en önemli faktör, ART yardımı ile viral yükün doğumdan önce 1000 kopya/ml altına, B (Belirlenemeyen) seviyeye düşürülmüş olmasıdır. Güncel tabir ile ifade edersek B eşittir B - Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan prensibi, anne bebek arasındaki geçiş dinamikleri için de geçerlidir ve tedavide/gebelik süreci yönetiminde temel hedef olmalıdır.
Anti-Retroviral ilaçlar (ART) gebelikte GTH riskini arttırır mı?
Preeklapsi, temel olarak plasentadaki (bebeği besleyen ve anne bebek arasında dolaşım bağlantısı sağlayan yapı) kan damarlarının yeterli genişlik ve esnekliğe ulaşamaması durumudur. Yeteri kadar beslenemeyen plasenta, detayları doktorlar için bile fazlası ile karmaşık ve sıkıcı olan bir dizi reaksiyon ile, tüm organ sistemlerini etkileyen dolaşımsal ve iltihabi reaksiyonlara yol açar. Bu reaksiyonların çoğunda annenin bağışıklık sistemini oluşturan hücreler ve aracı moleküller kilit rol oynar. İşte tam bu noktada sorunsalın denklemi kurulur.
#hivhakkindahersey okuma önerisi: HIV ve Hamilelik
Bağışıklık sistemini çeşitli düzeylerde etkileyen HIV tedavisi ilaçları (ART) GTH gelişimini başlatır ya da şiddetlendirir mi?
Basitçe açıklarsak GHT, annenin bağışıklık sisteminin, bebeğin plasentasına (eşine) karşı gösterdiği bir yanıttır ve HIV ilaç tedavisi (ART) almayan HIV annelerde bağışıklık sisteminin zayıflaması ile GTH sıklığı azalır (2,3). Bunun karşıtı ve sonucu olarak, tekli, ikili ve kombine ilaçların etkisiyle viral yükün azaldığı, bağışıklık sisteminin aktive olduğu olduğu olgularda GTH sıklığında artma gözlemlenmiştir (4). Özellikle Proteaz inhibitörleri ve Integraz inhibitörlerinin dahil olduğu tedavilerde, tansiyon yüksekliğinin daha belirgin olduğunu gösteren veriler bulunmaktadır (4-6). Eldeki tüm verilerin sentezi şeklinde yapılan analizler, HIV ilaç tedavisi (ART) kullanan kadınlarda riskin arttığını göstermekte, ancak riskin hangi tedavilerde daha yüksek olduğunu net şekilde ortaya koyamamaktadır (7-8). Kapsamlı analizlerin bir diğer direk ortak sonucu, eldeki verilerin standart olmayan çalışmalardan elde edilmesi ve kısıtlı olması nedeniyle daha fazla ve nitelikli veriye ihtiyaç olduğu yönündedir
Sonuç
Yukarıdaki tartışmadan ortaya çıkan üç önemli sonuç vardır; Bir, daha fazla kanıta ihtiyaç olmakla beraber, HIV ilaç tedavisi (ART) kullanan HIV ile yaşayan gebelerde gebeliğe bağlı tansiyon hastalıkları artıyor gibi görünmektedir. İki, GTH riski gebelikten kaçınmayı gerektirecek kadar büyük ya da yönetilemez değildir. Üç, gebelerde ART tedavisi ile elde edilen kazanımlar, GHT riski ile mukayese edilemeyecek kadar büyüktür.
Önlem için ne yapılabilir?
Akılda tutulması gereken en önemli nokta şudur; hiç bir faktör tek başına gebeliğe bağlı hipertansiyon oluşturamaz. Bu nedenle HIV ile yaşayan ART tedavi kullanan kadınların, -risk altındaki tüm diğer kadınlar gibi- gebelik öncesi dönemde GTH açısından diğer risk faktörlerini ortadan kaldırmaları gerekmektedir. Örneğin ideal vücut ağırlığına kavuşmaya çalışmak, sigarayı bırakmak, diyabetik hastaların kan şekerlerini düzenlemeleri, düzenli bir egzersiz programını sürdürmek bu önlemlerin başlıcalarıdır. Ayrıca ilave risk faktörü olan olgularda, erken dönemde aspirin başlanması, bebeği besleyen damarların Doppler (ultrasound) ile değerlendirilmesi ve elde edilen verilere göre takip programının planlanması son derece önemlidir.
(Referanslar sayfa sonunda)
www.kirmizikurdele.org
#UzmanindanHIV
(*Alexa, SimilarWeb karşılaştırmalı analizlerine göre Türkiye'nin en çok başvurulan #hivbilgisi kaynağı)
Referanslar 1. Blanche S. Mini review: Prevention of mother-child transmission of HIV: 25 years of continuous progress toward the eradication of pediatric AIDS? Virulence. 2020 Dec;11(1):14-22.
2. Wimalasundera RC, Larbalestier N, Smith JH, de Ruiter A, McG Thom SA, Hughes AD, Poulter N, Regan L, Taylor GP. Pre-eclampsia, antiretroviral therapy, and immune reconstitution. Lancet. 2002 Oct 12;360(9340):1152-4.
3. Hall D, Gebhardt S, Theron G, Grové D. Pre-eclampsia and gestational hypertension are less common in HIV infected women. Pregnancy Hypertens. 2014 Jan;4(1):91-6.
4. Tooke L, Riemer L, Matjila M, Harrison M. Antiretrovirals causing severe pre-eclampsia. Pregnancy Hypertens. 2016 Oct;6(4):266-268.
5. Premkumar A, Dude AM, Haddad LB, Yee LM. Combined antiretroviral therapy for HIV and the risk of hypertensive disorders of pregnancy: A systematic review. Pregnancy Hypertens. 2019 Jul;17:178-190.
6. Saums MK, King CC, Adams JC, Sheth AN, Badell ML, Young M, Yee LM, Chadwick EG, Jamieson DJ, Haddad LB. Combination Antiretroviral Therapy and Hypertensive Disorders of Pregnancy. Obstet Gynecol. 2019 Dec;134(6):1205-1214.
7. Nourollahpour Shiadeh M, Behboodi Moghadam Z, Adam I, Saber V, Bagheri M, Rostami A. Human infectious diseases and risk of preeclampsia: an updated review of the literature. Infection. 2017 Oct;45(5):589-600.
8. Nourollahpour Shiadeh M, Riahi SM, Khani S, Alizadeh S, Hosseinzadeh R, Hasanpour AH, Shahbazi M, Ebrahimpour S, Javanian M, Fakhri Y, Vasigala V, Rostami A. Human Immunodeficiency Virus and risk of pre-eclampsia and eclampsia in pregnant women: A meta-analysis on cohort studies. Pregnancy Hypertens. 2019 Jul;17:269-275.