Yayına hazırlayan: Kağan Çavuşoğlu
Düzenleme/güncelleme: Arda Karapınar
Yayın tarihi: 2020, Mart 20
--------------------------------------------------------
COVID-19 ve tüm virüs/hastalıklarla mücadele, ortak yürütülmesi ve güvenilir/güncel bilgiye dayalı olması gereken bir mücadeledir.
Bu bağlamda, aşağıdaki yazı, #kanittemelliaktivizm prensibi ve bilimsel referanslı bilgi sağlayıcılığı sorumluluğuyla güncel literatür taraması yapan çalışkan ekibimiz tarafından, çalışma alanımız olan HIV ile sınırlı olmayan (hatta onunla çok az ilgisi olan) COVID-19 hakkında genel, bilimsel referanslı bir başka yazıdır.
Bir başka küresel sorun olan HIV ve AIDS hakkındaki bilgi ve mücadele deneyimimizle ortaklıklar içermesinden de hareketle, konu hakkında güvenilir ve güncel bilgi ihtiyacı içinde olan herkes için hazırlanmıştır.
Dilerseniz paylaşabilirsiniz.
COVID-19 hakkındaki -şimdilik- tüm yazılarımız;
*HIV ilaçları Coronavirusü tedavi edebilir mi?
*HIV ile yaşayan bireylerin Koronavirüs, COVID19 hakkında bilmesi gerekenler
*COVID-19 hakkında en güncel bilimsel bilgiler - Boston, CROI2020 notları
*COVID-19, Aşı ve tedavi çalışmalarından, bilimsel araştırmalardan güncel notlar
Umarız yararlı olur.
--------------------------------------------------------
Bilimsel adıyla SARS-CoV2 olarak bilinen yeni tip koronavirüs, Ocak 2020’den bu yana etkisini artarak sürdürmeye devam ediyor.
John Hopkins Üniversitesi Koronavirüs Takip Sistemi kayıtlarına göre, 19 Mart 2020 tarihi itibariyle tüm dünyada doğrulanmış vaka sayısı 225.000’i geçerken ve hayatını kaybedenlerin sayısı nerdeyse 10.000’e ulaştı.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi (dünya çapında salgın) olarak adlandırılan kriz devam ederken, ülkemizin de içinde yer aldığı birçok ülkede sınırların kapatılması, seyahatlerin sınırlandırılması, sosyal izolasyon gibi önlemler alındı ve bazı ülkelerde de karantina ve sokağa çıkma yasağı uygulamaları başladı.
Tablo her ne kadar karamsar görünse de, iyi gelişmeler de oluyor!
Salgınla mücadele etmek ve tüm insanlık için bir çözüm üretmek adına, dünyanın dört bir yanında, yeni tip koronavirüsü aşısının ve COVID-19’a (yeni tip koronavirüsün neden olduğu hastalık) için etkin tedavinin geliştirilmesi çalışması hızla devam ediyor.
Bir yandan Çin Bilim ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Xu Nanping, Nisan sonunda koronavirüs aşısının klinik deneylerine başlanacağını açıklarken, dünyanın öbür tarafında, ABD Ulusal Enfeksiyon Hastalıkları ve Alerji Enstitüsü (NIAID) Direktörü Dr. Anthony Fauci liderliğindeki aşı denemesinin birinci fazının da Nisan’da başlayacağı duyuruldu.
Kırmızı Kurdele İstanbul olarak gündemimizi bir anda değiştiren bu küresel salgına dair, bilimsel çalışmaları sürdüren kurum ve kuruluşların resmi duyurularını #kanittemelliaktivizm prensibine dayalı sorumlu yayıncılık anlayışımızla inceledik -biraz uzun bir yazı olsa da- ttüm aşı ve tedavi geliştirme çalışmaları hakkında en güncel bilgileri, sizler için derledik.
İyi okumalar. Kırmızı Kurdele İstanbul
COVID-19 aşı ve tedavi çalışmalarından, bilimsel araştırmalardan güncel notlar
I-Mab Biopharma - TJM2
Şiddetli koronavirüs enfeksiyonu geçirmekte olan hastalara yönelik bir çalışma. Virüsün vücutta yarattığı etkiyi ortadan kaldırma hedefli tedavi olarak kullanılmak üzere, Brezilya merkezli I-Mab Biopharma tarafından TJM2 antikoru geliştirildi. Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu’nun (FDA) onaylaması sonrasında tedavi geliştirme çalışmaları hızlandırılacak.
Medicago
Kanada merkezli Medicago şirketi, Virüs Benzeri Parçacıklar’ı (Virus-Like Particles/ VLP) geliştirmesinin ardından hızlıca olası tedaviye yönelik ilaç geliştirme çalışmalarına başladı. Şirket, çalışmalarını SARS-CoV2’nin antikorunu geliştiren Laval Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Araştırma Merkezi ile ortak yürütüyor. Şirketin çalışmalarının maddi desteği ise Kanada Sağlık Araştırmaları Enstitüsü'nden.
Airway Therapeutics - AT-100
Airway Therapeutics isimli ilaç firması, insan genetik materyallerinde yer alan protein yapılarının kombinasyonundan oluşan yeni bir protein olan AT-100’ün (rhSP-D) yeni tip koronavirüsün neden olduğu COVID-19 hastalığına yönelik bir tedavi olup olmayacağını anlamaya dair çalışmalarını sürdürüyor. Firm yaptıkları çalışmalar hakkında, Amerikan Sağlık Bakanlığı Göğüs Hastalıkları Dairesi’ne, geçtiğimiz günlerde bir başvuruda bulundu.
Ön çalışmalarda AT-100’ün, akciğerlerdeki enfeksiyon ve tahribatı azaltarak bağışıklık sisteminin çeşitli solunum yolu hastalıklarına karşı başarılı cevap vermesini sağladığı kaydedildi.
Tiziana Life Sciences - TZLS-501. XXXXX
Geçtiğimiz günlerde İngiltere merkezli Tiziana Life Sciences isimli bioteknoloji firması, COVID-19’un tedavisi için TZLS-501 adını verdikleri antikoru geliştirdiklerini açıkladı.
TZLS-501, akciğer hasarını azaltan ve insan bağışıklık sistemi cevabını artıran bir madde olan IL-6’nın kontrolsüz artmasına engel olan bir IL-6 reseptörü, yani “anti-IL-6”. İlaç, kronik akciğer iltihabını azaltmak için IL-6’ya bağlanarak etkililiğini azaltmasını sağlıyor.
OyaGen - OYA1
Yeni HIV tedavi seçenekleri geliştirme çalışmalarıyla tandığımız New York merkezli bioteknoloji firması OyaGen’nin geliştirdiği OYA1 etken maddesinin ilk laboratuvar sonuçları dikkat çekici Koronavirüse karşı güçlü antiviral etkililik gösteren OYA1 etken maddesi, invitro (laboratuvar) çalışmalarda, virüsün hücre kültürü içerisine kendisini kopyalarak çoğalmasını engellediği gözlemlendi.
OyaGen tarafından geliştirilen OYA1 etken maddesi aslında farmasötik alanda bilinen bir madde. Firma tarafından daha önceden geliştirilen bu etken maddenin çalışmaları, kanser tedavisinde kullanılmak üzere başlatılmış, ancak kansere karşı etkililiği bilimsel olarak kanıtlanamadığı için çalışmalar sonlandırılmıştı.
BeyondSpring - BPI-002
BeyondSpring, geliştirdiği BPI-002 maddesini, içinde yeni tip koronavirüsün de yer aldığı bir dizi enfeksiyonun tedavisinde kullanılmayı amaçlıyor.
BPI-002, HIV ile yaşayan bireylerin ismine aşina oldukları, CD4- CD8 yardımcı bağışıklık hücrelerini harekete geçirerek vücudun bağışıklık tepkisi vermesini sağlıyor. İlacın bir aşı ile birlikte kullanılması durumunda, viral enfeksiyonlara karşı uzun süre koruyucu olacağı görüşü de ön plana çıkıyor.
Tedavi geliştirme çalışmaları izni için ilgili makamlara başvuran Amerika merkezli firmanın, hem Amerika’da hem de Çin’de ilaç Ar-Ge laboratuvarları bulunuyor.
Altimmune - Burun içi Koronavirüs Aşısı
Grip aşısı NasoVAX’ın üreticisi olan Altimmune, NasoVAX’ın geliştirildiği yöntemle koronavirüs aşısı geliştirdiğini duyurdu. ABD merkezli biyofarmasötik firması Altimmune tarafından geliştirilen buruniçi koronavirüs aşısı, tek doz formatında olup, önümüzdeki günlerde denemelerine başlanacak.
Tonix Pharmaceuticals - TNX-1800
Tonix Pharmaceuticals’ın kar amacı gütmeyen bir araştırma kuruluşu olan Southern Research ile ortaklaşa yaptığı çalışmada TNX-1800 adını verdikleri bir koronavirüs aşısı geliştirdi.
Aşı temelde, at çiçeği (atlarda görülen çiçek hastalığı) virüsünün değiştirilerek yeniden geliştirilmesiyle bulundu. TNX-1800, koronavirüsten elde edilen protein baz alınarak geliştirildi.
Vaxart - Koronavirüs Aşısı
Oral rekombinant aşıların geliştirilmesini odaklanan Amerika Kaliforniya merkezli bioteknoloji şirketi Vaxart, koronavirüs için oral rekombinant aşı çalışmalarına başladı.
Şirket, yeni tip koronavirüsün yayınlanan genom yapısı üzerinden, bağışıklık sisteminin tepki vermesi bazlı aşı geliştirme klinik öncesi çalışmalarına başladı.
Inovio Pharmaceuticals ve Beijing Advaccine Biotechnology - INO-4800
Beijing Advaccine Biotechnology ile çalışmalarını ortak yürüten Inovio Pharmaceuticals, yeni tip koronavirüs için INO-4800 isimli aşı çalışmalarına başladı.
Şirket şu anda klinik çalışmalarını sürdürüyor ve bu çalışmalar için Epidemik Hazırlık Geliştirme Koalisyonundan (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations – CEPI) 9 milyon dolarlık destek aldı.
3 mart 2020’de aşı geliştirme çalışmalarına yönelik iş planını duyuran Inovio, insan üzerindeki klinik denemelere Nisan 2020 itibariyle başlamayı planlıyor. Denemeler eş zamanlı olarak ABD, Çin ve Güney Kore’de gerçekleşecek. Denemelerin sonuçlarının Eylül 2020 gibi açıklanması bekleniyor. Şirket, 2020 sonunda daha geniş katılımlı klinik denemelerin yapılabilmesi için bir milyon doz aşı üretmeyi amaçlıyor.
Algernon Pharmaceuticals - NP-120 (Ifenprodil)
Algernon Pharmaceuticals, daha önceden geliştirdiği NP-120’nin (Ifenprodil), Covid-19 tedavisinde kullanılıp kullanılamayacağına dair araştırmalarına başladı.
Hali hazırda Cerocral adıyla Kanada ve ABD’de eczanelerde bulunabilen Ifenprodil, kuş gribi olarak da bildiğimiz H5N1 tipi grip virüsünün fareler üzerindeki deneylerinde de etkililik göstermişti.
British Columbia Üniversitesi ve APEIRON Biologics Ortaklığı - APN01
APEIRON Biologics tarafından geliştirilen APN01 isimli ilacın, COVID-19’un tedavisi için 1.faz ilk denemeleri Çin’de gerçekleştirildi.
APN01, British Columbia Üniversitesi tarafından SARS’ın tedavisi için yapılan bir araştırma baz alınarak geliştirildi. Araştırma sonuçlarına dayanarak SARS virüsünün ana reseptörü olan ACE2 için oluşturulan klinik öngörüler, bu ilacın geliştirilmesinde büyük rol oynuyor.
Moderna ve Vaccine Research Center - mRNA-1273 vaccine
Mesajcı RNA’ya (mRNA) dayalı ilaç keşfi ve ilaç geliştirme üzerine odaklanmış Massachusettes Cambridge merkezli bir biyoteknoloji firması olan Moderna ile Amerika Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Dairesi’nin bir kuruluşu olan Aşı Araştırmaları Merkezi (Vaccine Research Center) tarafından ortaklaşa yürütülen aşı çalışmasında, koronavirüsün S-proteini (spike protein) hedef alınıyor.
Aşının denemeleri Amerika Seattle’da bu hafta başladı.
MIGAL Araştırma Enstitüsü – Kuş Koronavirüsü / Bulaşıcı Bronşit Virüsü (IBV) Aşısı
Israil merkezli MIGAL Araştırma Enstitüsü, kuş koronavirüsünün tedavisinde kullanılmak üzere geliştirilen IBV aşısının, COVID-19 tedavisinde kullanılmak üzere değiştirilerek, yeniden geliştirildiğini duyurdu.
Volcani Enstitüsü tarafından yürütülen klinik öncesi çalışmalarda etkili sonuçlar alındığı belirtildi. Aşının ağız yoluyla tatbik edilebilecek formunun üretimi planlanıyor.
Innovation Pharmaceuticals - Brilacidin
Innovation Pharmaceuticals tarafından geliştirilen Brilacidin adlı madde, potansiyel bir koronavirüs tedavisi olarak görünüyor.
Brilacidin’in klinik çalışmalarda, hem antibakteriyel, hem anti enflamatuar, hem de bağışıklık düzenleyici etkisi gözlemlendi. İlacın önümüzdeki günlerde klinik testlerine başlanacak.
Clover Biopharmaceuticals – Rekombinant Subunit Aşı
Çin merkezli Clover Biopharmaceuticals’ın patent sahibi olduğu Trimer-Tag teknolojisi ile geliştirdikleri karma aşı, koronavirüsün konak hücreye bağlanarak enfeksiyona neden olan S- proteinine odaklanıyor.
Laboratuarda yapılan deneylerde hücre kültüründe başarılı sonuçlar alan firma, klinik öncesi çalışmaların önümüzdeki ay tamamlanmasının planladığını belirtiyor.
CytoDyn - leronlimab
Amerika merkezli bir biyoteknoloji firması olan CytoDyn, kendisine ait CCR5 geni karşı etken maddesi leronlimab’ın (PRO 140), olası koronavirüs tedavisi olup olamayacağına dair klinik çalışmalarına başladı.
İlaç daha önce HIV tedavisi ilacı olarak klinik çalışmaya konu olmuş ve Amerika Gıda ve İlaç Kurumu tarafından “Hızlı Onay Verilen Madde” statüsü kazanmıştı.
Applied DNA Sciences ve Takis Biotech - Linear DNA Aşısı
Applied DNA Sciences firmasının bir alt kuruluşu olan LineaRx ve Takis Biotech’in, 7 Şubat itibariyle girdikleri ortaklıkla firmalar, koronavirüs tedavisi için linear DNA aşısı geliştireceklerini açıkladılar. Ortaklık, PCR bazlı DNA üretimi teknolojisiyle aşı geliştirme üzerine çalışacak.
BIOXYTRAN - BXT-25
Amerika merkezli biofarmasötik şirketi olan BIOXYTRAN, geç döndem koronavirüs hastalarında görülen Akut Solunum Distres Sendromu’na çözüm olarak kullanılması planlanan BTX-25 ilacı üzerine çalışmalarına başladı.
Novavax - MERS Koronavirüs Aşısı
Amerika merkezli bioteknoloji firması Novavax, ilk defa 2012 yılında Suudi Arabistan’da tanımlanan yeni bir koronavirüsün neden olduğu solunum yolu hastalığı için, 2013 yılında MERS (Middle East Respiratory Syndrome – Orta Doğu Solunum Sendromu) Koronavirüs aşısı geliştirme çalışmalarına başlamıştı.
Virüsün S-proteinine odaklanan aşının 2020 içinde insan üzerinde denemelerine başlanması planlanıyor. Çalışma için Novavax CEPI’den (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations - Epidemik Hazırlık Geliştirme Koalisyonu) 4 milyon dolarlık destek alıyor.
Inovio Pharma - INO-4700
GeneOne Life Science ile ortak yürüttüğü çalışmada Inovio, INO-4700 (GLS-5300) isimli DNA odaklı bağışıklık tedavisi çalışmalarına başladı. Kas içi uygulanacak aşı için Bill and Mellinda Gates Vakfı, 5 milyon dolarlık bağış yaptı.
MERS koronavirüs (MERS-CoV) için geliştirilen INO-4700 (GLS-5300) isimli aşının 2019 Temmuz ayında gerçekleştirilen erken dönem klinik denemelerinde, hastaların %94’ünde güçlü bağışıklık sistemi cevabı kaydedilmişti.
Gilead Sciences - Remdesivir (GS-5734)
Gilead Sciences tarafından Ebola’nın tedavisi için geliştirilen ancak gerekli başarının sağlanamadığı etken madde Remdesivir, The New England Journal of Medicine (NEJM)’de yayınlanan yeni bir rapora göre Amerika’daki bir COVID-19 hastasında etkili sonuçlar verdi.
Hali hazırda çeşitli Asya ülkelerinde klinik deneyleri devam eden ilaç çalışmaları, yeni tip koronavirüsün ilk görüldüğü yer olan Wuhan’daki hastanelerde 761 hasta üzerinde deneniyor. Bu denemelere ait sonuçları, önümüzdeki haftalarda açıklanacak.
Aynı zamanda Nebraska Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde de, bu ilacın güvenirliği ve etkililiği üzerine klinik deneyler sürdürülüyor.
Roche - Actemra
Koronavirüsle ilişkili komplikasyonlar konusunda Roche’nin Actemra isimli ilacı geçtiğimiz günlerde Çin Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanarak koronavirüs ile ilişkili bazı komplikasyonların tedavisinde kullanılmaya başlandı.
Actemra, bazı koronavirüs hastalarında ölümle sonuçlanan organ yetmezliğinin arkasındaki bağışıklık sisteminin fazla tepki göstermesi veya fazla bağışıklık hücresi üretimini engellemektedir.
Çin’deki 188 koronavirüs hastası üzerinde başlanılan klinik deneylerin sonuçları Mayıs 2020’de açıklanacak.
Galidesivir - Biocryst Pharma
Bir antiviral (virüse karşı etkili) ilaç olan Galidesivir’in (BCX4430), içlerinde koronavirüsün de bulunduğu geniş bir patojen grubuna karşı etkili olduğu tespit edildi. Virüsün kendisini kopyalarak çoğalmasına engel olan bir etkisi olan ilacın Ebola, Zika, Marburg ve Sarıhumma virüslerine karşı etkili olduğu klinik olarak kanıtlanmıştı. Bu sebeple Galidesivir’in, içlerinde koronavirüsün de bulunduğu geniş bir grup üzerindeki klinik çalışmalarına hız verildi.
Regeneron - REGN3048-3051 ve Kevzara
Regeneron tarafından bulunan REGN3048 ve REGN3051 antikorları kombinasyonunun, koronavirüs enfeksiyonuna karşı etkisinin üzerine yapılan araştırmalarda klinik deneylere başlandı ve Amerika Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Dairesi tarafından desteklenen ilk insan üzerindeki klinik denemelerde 48 hasta çalışmaya katıldı.
Sanofi ile ortaklaşa yürütülen diğer bir çalışmada ise Regeneron, Kevzara adı verilen antikorun, COVID-19 hastası bireylerdeki 2.-3.faz çalışmalarına başladı. Romatoid artrit için geliştirilen Kevzara, COVID-19 hastalarında bağışıklık sisteminin akciğerlerde gösterdiği fazla tepkiyi azaltmak için IL-6’ya odaklanıyor.
Lattice Biologics - AmnioBoost
ABD merkezli bir hücresel tedavi geliştirme biyoteknoloji firması olan Lattice Biologics’ın osteoartrit hastalarında görülen kronik enflamasyon durumlarına karşı geliştirdiği AmnioBoost, COVID-19 hastalarında gelişen ARDS’a (Acute Respiratory Distress Syndrome – Akut Solunum Distres Sendromu) etkisi üzerine çalışmalarını sürdürüyor.
Sonuçların önümüzdeki aylarda yayınlanması bekleniyor.
CEL-SCI
Kanser tedavisi geliştirmeye yönelik çalışmalar yapan Amerika merkezli biyoteknoloji şirketi CEL-SCI, kendisine ait tescilli LEAPS Peptit Teknolojisi’ni kullanarak, kanser tedavisinde vücudun doğal bağışık sistem cevabı oluşturması için kullandığı yöntemin, koronavirüs nedeniyle oluşan COVID-19 hastalığı içinde kullanılıp kullanılmayacağına yönelik çalışmalarına başladı. Peptit teknolojisiyle, vücudun antiviral ve antienflamatuvar tepki geliştirmesine odaklanılıyor.
Heat Biologics
Kanser immunoterapiye odaklı çalışmalar sürdüren Heat Biologics, kendine ait tescilli “gp96 aşı platformu”nu kullanarak, koronavirüsü önlemek ve tedavi etmek amacıyla aşı çalışmalarına başladığını duyurdu. Platformun teknolojisi, antijenin gp96 proteinine tutunmasını engellemeye ve bağışıklık sisteminin antijen karşı bir tepki oluşturmasına yönelik canlı hücre çalışmalarını içeriyor.
Pfizer
Pfizer, yeni tip koronavirüse etkili olacak etken maddeleri geliştirmeye yönelik çalışmalarına Nisan ayında başlayacağını duyurdu.
Generex
Kanada merkezli biyoteknoloji şirketi Generex, yeni tip koronavirüse yönelik aşı geliştirmek için, aralarında Çin Teknoloji Enstitüsü, Pekin Zhonghua Yatırım Fonu, Shandong Bilim Akademisi Biyoloji Enstitüsü ve Sinotek Uluslararası Endüstriyel Gelişim Ltd’nin de bulunduğu bir konsorsiyumla anlaşma imzaladı.
Generex, önceden geliştirdiği “li-Key Bağışıklık Sistemi Aktivasyon Teknoloji”ni, koronavirüs için aşı geliştirmek üzerine kullanacak. Generex bu çalışmalar için, toplamda 6 milyon dolar yatırım aldı.
Columbia Üniversitesi – Koronavirüs İlacı Çalışmaları
Jack Ma Vakfı tarafından 2.1 milyon dolar araştırma desteği alan Columbia Üniversitesi araştırmacıları, koronavirüsün kesin tedavisi (şifa) çalışmalarına başlıyor.
Dört ayrı çalışma takımı tarafından sürdürülecek çalışmada, virüse etkili aşı ve kesin tedavi çalışmaları için farklı yaklaşımlar uygulanacak.
Serum Institute of India
Amerika merkezli biyofarmasötik şirketi Codagenix ile işbirliği yapan Hindistan Serum Ensititüsü, yeni tip koronavirüse etkili aşı geliştirme çalışmalarına başladı. Klinik öncesi deneme aşaması sürmekte olan aşı çalışmasında insan üzerindeki deneylerin önümüzdeki 6 ay içerisinde başlaması bekleniyor. Orijinal virüs RNA zincirine benzer bir zincir ile aşı geliştirmeye odaklanan çalışmadan çıkacak aşının, 2022’de kullanılmaya başlanması planlanıyor
www.kirmizikurdele.org
#bilonemsekorun
