HIV kolay bulaşır mı, b eşittir b, aids testi, hiv testi, pcr, prep, pep, aids bulaşır mı, b=b, hiv belirtileri
Bu #hivbilgisi sayfasında
PEP nedir?, PEP neden ve ne zaman kullanılmaktadır?, HIV pozitif arkadaşımın HIV tedavisi ilaçlarını PEP olarak kullanabilir miyim?, Mesleki ve Gayri-Mesleki Maruziyetler nelerdir?, Riskli olarak ifade edilen temas türleri nelerdir?, Türkiye'de PEP var mı?
sorularına #kirmizikurdeleistanbul tarafından verilmiş cevapları bulabilirsiniz.
KIRMIZI KURDELE İSTANBUL
#hivbilgisi sağlayıcısı ve kaynağı
#hvhakkindahersey
-PEP nedir?-
- Post Exposure Prophylaxis. Temas Sonrası Korunma. Temas Sonrası Profilaksi-
PEP, mevcut HIV tedavisi ilaçlarından bazılarının HIV’e karşı önleme tedavisi olarak kullanılmasıdır.
PEP’in amacı virüse (HIV) maruz kalmış bireyde, HIV enfeksiyonunun oluşmasını önlemektir.
PEP her koşulda uygun olmadığı gibi, bazı durumlarda kişiye zarar da verebilir.
Bu sebeple PEP mutlaka uzman bir doktorun vereceği karar doğrultusunda kullanılmalı ve kullanım süreci uzman tarafından izlenmelidir.
Eğe güçlü bir ihtimalle HIV’e maruz kaldığını düşündüğünüz eylem bir cinsel ilişki ise bu durumda PEP,
sonuna SE yani “after sexual exposure” (cinsel ilişki sonrası) takısını alarak PEPSE de denilmektedir.
Eğer bulaşı ihtimali olabileceğini düşündüğünüz riskli temasın üzerinden 72 saatten fazla bir zaman geçtiyse,
PEP artık sizin için bir çözüm olmayacaktır. Ancak şu da unutulmamalıdır, her riskli temas ile
HIV bulaşacak diye bir kaide yoktur; bu nedenle paranoya yapmanız da yersizdir.
-PEP neden/ne zaman ve ne süre ile kullanılmaktadır?-
HIV tedavisi kullanarak olası HIV bulaşısı riskini ortadan kaldırmaya çalışmak,
temelinde 3 ayrı bilimsel gözlem sonucunda ortaya çıkmış bir uygulamadır.
PEP kesintisiz olarak 28 gün kullanılmalıdır.
Birinci gözlemde, İngiltere’deki bir sağlık çalışanının başına gelen bir mesleki kaza sonrasında, HIV’i bloke etmek için hemen
HIV tedavisine başlanmış ve sonrasında yapılan testlerde HIV tespit edilememiştir. Ancak bu sağlık çalışanına başlangıçta
HIV bulaştığına dair kesin bir kanıt olmadığı için PEP'in etkililiği hakkında net konuşmak da olanaksız.
Diğer gözlemler ise, hamileliği süresince HIV tedavisi kullanan HIV-pozitif annen ve doğum sonrasındaki ilk 6 hafta süresince
HIV tedavisi alan bebekte, HIV bulaşı riskinin %25 - %8 seviyesinde seyretmesinden oluşmakta ve bu 2 gözlem ise PEP
kullanımı için en kuvvetli argümanları oluşturmaktadır.
Bunlarında dışında, yapılan hayvan testlerinde de olası HIV bulaşısının önüne geçildiğine dair bazı raporlar dikkat çekmektedir.
Bu kısıtlı çalışmalar ve gözlemler, PEP’in olası HIV bulaşını önlediğine dair net bilgiler vermemekle birlikte, argüman olarak
kullanılan bu vakaların örnek olarak tüm olası HIV bulaşı vakalarını temsil edip etmediği de net olarak bilinmemektedir.
HIVin bulaş riski oranı bakımından, bir iğne kazası ile cinsel yolla bulaşı arasında farklılık vardır (Detaylı HIV bulaş yolları ve riskleri tablosu için tıklayın). Cinsel yolla bulaşıda, HIV’in bulaşma hedefi olarak karşısına çıkan hücre çeşitleri farklı olabilir. Böylece, HIV’in vajinal ya da
anal hücre duvarlarına bulaşarak kendini HIV tedavisi ilaçlarından koruması söz konusu olabilir. Dolayısıyla PEP'in etkiliği
açısından HIV riskinin cinsel ilişki kaynaklı ya da iğne kazası ile olması arasında yüzdesel farklar olabilir.
Aynı şekilde, HIV’in hayvan hücrelerine gösterdiği tepki ile insan hücrelerine gösterdiği tepki de farklılıklar gösterebilir.
Dolayısıyla hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalardan alınan sonuçların insanlarda da aynı oranda görülebilir
olduğunu savunmak doğru değildir.
Başka bir deyişle günümüzde, kimse PEP’in o ya da bu şekilde HIV bulaşısına karşı önleyici bir tedavi olduğuna dair kesin kanıtlarım
var diyemez. Dolayısıyla siz PEP kullanarak kendinizi olası bir bulaşısından koruduğunuzu düşünseniz de, yine de HIV kendini
izole edip, PEP kullanımı sonrasında enfeksiyon haline dönüşebilir.
HIV hakkında her şey
sayfalarına dönmek için tıklayın
-HIV pozitif arkadaşımın HIV tedavisi ilaçlarını PEP olarak kullanabilir miyim?-
Uzun bir cevaptan önce kısa cevap;
Bunu asla yapmamalısınız. Lütfen yapmayın!
Çünkü o ilaçlar sayılı ve eksilmeleri arkadaşınızın sağlığını doğrudan olumsuz etkileyebilir.
Detaylı yanıta gelirsek; başkasına ait herhangi bir ilacın, her ne sebeple olursa olsun kullanılması tavsiye edilmediği gibi çok da risklidir.
Bu durum HIV ilaçları için de geçerlidir. Günümüzde, piyasada mevcut bazı etken maddeleri içeren ilaçların PEP olarak kullanılıp
kullanılamayacağına dair çalışmalar mevcut. Yani her etken madde PEP için uygun olmayabilir. Dolayısıyla arkadaşınızın ilaçlarını,
kendi görüşlerinizi dikkate alarak PEP olarak kullanmanız faydadan çok (ikinize de) zarar verebilir.
PEP olarak kullanılamayacak HIV tedavisi etken maddeleri aşağıdakilerdir:
· NNRTI olarak anılan ilaç sınıfının tüm çeşitleri (nevirapine, efavirenz, etravirine ya da rilpivirine),
· Atripla ya da Eviplera (her ikisi de NNRTI içerir),
· Abacavir (ya da içeriğinde Abacavir bulunan Kivexa ve Trizivir).
Bahsettiğimiz bu etken maddeler, bilinçsiz ve tıbbi bir öneri dışında kullanılması halinde zarar verebilirler.
Bu sebeple herhangi etken maddeli herhangi bir HIV ilacını kendi kafanıza göre PEP olarak kullanmanız
kesinlikle önerilmez.
-Mesleki ve Gayri-Mesleki Maruziyetler nelerdir?-
Mesleki maruziyet, bir sağlık çalışanının iğne ya da kesici bir alet aracılığıyla, tesadüfen HIV’e maruz kalmasını ifade etmektedir.
Bu tarz vakalara genellikle sağlık kuruluşlarında rastlanır. Özellikle düzenli kan testi yapılması sırasında,
kan alma işlemini gerçekleştiren sağlık çalışanının eline iğne batması şeklinde oluşması
sık karşılaşılan mesleki maruziyetlerdendir.
Gayri-Mesleki maruziyet ise, mesleki olarak maruz kalınan bulaşı dışındaki her türlü HIV bulaşısı şeklini ifade etmektedir.
Bunları sıralayacak olursak:
· Sağlık personeli dışındaki bireylerin kazara ya da bilinçli kesici delici alet maruz kalması,
· Uyuşturucu madde ya da ilaç enjekte etmek için ortak iğne kullanımı/paylaşımı,
· Kondomsuz cinsel ilişki,
· Verici ya da alıcı olarak anal ya da vajinal cinsel ilişkide kondom yırtılması,
· Cinsel ilişkide kullanılan oyuncakların paylaşımı,
-Riskli olarak ifade edilen temas türleri nelerdir?-
HIV sosyal temaslar ile bulaşmaz.
Birazdan okuyacağınız temas biçimleri, HIV bulaşısının gerçekleşeceği yollardan değildir.
Eğer aşağıda sayacağımız eylemlerden birinden bahsediyorsanız,
size HIV bulaşma riski söz konusu olmayacağı için PEP kullanımına da gerek duymayacaksınız:
· Elele tutuşmak, dokunmak, sarılmak, tokalaşmak,
· HIV ile yaşayan birinin öksürdüğü odada bulunmak (solunum yolu),
· HIV ile yaşayan birini ile aynı havuzu, banyoyu, hamamı, tuvaleti kullanmak,
· HIV pozitif bir bireyin kullandığı tabak, bardak, çatal-kaşık gibi yemek yeme araçlarını kullanmak,
· HIV pozitif bir bireyin kullandığı telefonu, bilgisayarı vb. kullanmak
HIV sadece kan ya da kan ürünlerinin sizin kan yolunuza (damarınıza) verilmesiyle, vajinal sıvı veya semenin cinsel
yollarla size aktarılmasıyla bulaşabilir. Aynı zamanda HIV ilaç tedavisi (ART) altında olmayan HIV pozitif
anneden gebelik sürecinde ya da emzirme yoluyla bebeğe HIV bulaşması olasılığı
vardır.
Konu hakkında daha fazla bilgi için HIV ve hamilelik başlıklı sayfamızı inceleyebilirsiniz
Bahsettiğimiz tüm bu durumlarda, olası bulaşının gerçekleşebileceği kişinin “kaynak” yani HIV pozitif olması gerekmektedir
(Yani bu 3 bulaş yolları dışındaki bulaşı senaryoları sadece hayal ürünüdür).
Aşağıda sayacağımız faktörler HIV bulaşısının da niteliği ya da riskin seviyesini belirleyebilir:
· Kan yolunuza, yani damar yolunuza verilen kan ya da kan ürünü miktarı,
· Açık yara ve kanamalara yol açan yaralama ya da kesiklerin tehlike düzeyi
(yani yara ne kadar açık ve bu yara nasıl gerçekleşti, ve karşıdaki kişinin HIV durumu nedir),
· Cinsel yolla oluşabilecek bulaşılarda, cinsel eylemlerin seviyesi, karşılıklı cinsel sıvı alış verişinin niteliği ve miktarı,
· Cinsel bölgelerdeki olası mantar, sivilce vb hastalıkların varlığı,
· Bulaşı kaynağı olarak görülen bireyin HIV ilaç tedavisi altında olup olmadığı, viral yük seviyesi,
B (belirlenemeyen) seviyede olup olmadığı.
Bu saydığımız yollarla HIV bulaşısı mümkün olabileceği gibi, bazı durumlarda bireye özel hikayeleri tüm detaylarıyla bilmek, risk grubunda
olup olmadığını anlamak ve risk değerlendirmesi yapmak mutlaka gereklidir ve tıpkı PEP uygulanmasına ilişkin nihai karar gibi
bu risk değerlendirmesi de uzman hekim ile birlikte yapılmalıdır.
Temas türlerine göre risk oranları için buraya tıklayabilirsiniz.
-Türkiye'de PEP var mı?-
Kullanım talepleri her geçen gün hızla artıyor olsa da, ülkemizde bireysel kullanıcılar için uygulanmakta olan düzenli bir
PEP programı yoktur. 2019'un ilk aylarında yapılan bir düzenlemeye bağlı olarak, sağlık personellerinin operasyon,
acil müdahale vb. durumlarda karşı karşıya kalabilecekleri maruz kalmaları kapsayan bir uygulama sürmekte
ve sağlık personelleri için PEP temin edilebilmekte. Ancak aynı hız ve netlik bireysel kullanıcılar için
henüz geçerli değil.
Hekimlerden aldığımız geri bildirimlere göre bunun sebebi, PEP talebiyle hastaneye/doktoraya yapılan başvuruların
büyük çoğunluğunun,gerçek bir aciliyet ya da yüksek bir risk içermemesi, yani yaşanan paniğin abartılı olması.
Elbette bu noktada risk değerlendirmesi yaparak, PEP gerekip gerekmediğine karar verecek olan kişi enfeksiyon uzmanı.
Yani eğer yüksek riskli bir temas kurduğunuzu düşünüyorsanız ve hala 72 saat içindeyseniz, 72 saati aşmamak
koşuluyla ve hiç zaman kaybetmeden enfeksiyon bölümü olan -tercihen merkezi- bir hastaneye giderek
-tercihen HIV takibi yapan- bir enfeksiyon uzmanıyla konuşmalı ve
durumunuzu PEP gerektirip gerektirmediğinden emin olmalısınız.
Buna karşın, ilaç bedelini kendi bütçelerinden karşılayarak PEP kullanan bireyler olabilir. Bu karar tamamen kişinin tercihine
bağlı olsa da, PEP uygulaması öncesinde ve süresince uzman hekim görüşü ve onayı almak ve uygulama
boyunca düzenli hekim ziyaretleri yaparak, gerekli testleri
yaptırmak genel sağlığınız açısından şarttır.
www.kirmizikurdele.org
#hivhakkindahersey
#hivindogrusu